Dzięki wsparciu w ramach I edycji minigrantów POB Heritage (minigrant pod kierunkiem dra hab. Marcina Kwietnia) serwis IURA wzbogacił się o cyfrowe wersje pierwszego woluminu pierwszego tomu edycji "Volumina Constitutionum". Jest to najnowsza istniejąca edycja papierowa dorobku sejmu staropolskiego, której inicjatorem i wieloletnim kierownikiem był prof. Stanisław Grodziski. Zdigitalizowany wolumin obejmuje lata 1493-1526. Projekt był możliwy dzięki współpracy z Wydawnictwem Sejmowym, które zgodziło się na udostępnienie przez IURA dwóch pierwszych tomów edycji, oraz wydawnictwem Księgarnia Akademicka, które udzieliło wsparcia w zakresie digitalizacji tekstu. Dzięki realizacji minigrantu edycja stała się łatwiej dostępna i przeszukiwalna.
więcej o
The Central and Eastern European (CEE) Constitutional Heritage Research Group, based at the Jagiellonian University, is a group of scholars from Poland, Czech Republic, Slovak Republic, Hungary, Latvia and Bulgaria. We focus our research on examining the role of the CEE countries in shaping a common European constitutional heritage based on national and regional constitutional traditions.
The concept of a common European constitutional heritage is trending and highly relevant for contemporary European states and their citizens, though also extremely puzzling. It is based on the premise that despite the cultural, religious, political, social and economic differences shaping the identity of European states and their societies, there are values shared by all of them, such as inviolable and inalienable human rights, human dignity, freedom, equality, democracy and the rule of law.
The research project is funded by Priority Research Area Heritage, Strategic Programme Excellence Initiative at the Jagiellonian University
więcej oProjekt ma charakter dydaktyczno-naukowy. Jego celem w warstwie naukowej jest zainicjowanie interdyscyplinarnych badań nad problemem tożsamości konstytucyjnej, a w warstwie dydaktycznej – zaangażowanie w te badania grupy studentów UJ studiujących w ramach różnych dyscyplin naukowych.
Pojęcie tożsamości konstytucyjnej jest analizowane w naukach prawnych w sposób bardzo wąski, nieoddający istoty problemu naukowego. Prawnicze rozumienie tożsamości konstytucyjnej zupełnie nie przystaje do powszechnego (potocznego) rozumienia tego pojęcia. W dyskursie publicznym tożsamość konstytucyjna postrzegana jest jako element tożsamości narodowej i wynika z cech definiujących naród, które to cechy tekst konstytucji jedynie odzwierciedla i eksponuje. Problematyka tożsamości konstytucyjnej wymaga analizy interdyscyplinarnej uwzględniającej perspektywę nauk prawnych, socjologicznych, nauk o polityce, psychologii, a także filozofii.
Projekt jest realizowany w formie cyklu seminariów naukowych o zróżnicowanej formule. Do udziału w seminariach oraz konsultacji wyników badań prowadzonych przez studentów będą zapraszani naukowcy reprezentujący różne dyscypliny naukowe. Rezultatem projektu jest monografia na temat interdyscyplinarnego wymiaru tożsamości konstytucyjnej z tekstami naukowymi przygotowanymi przez studentów – M. Florczak-Wątor, M. Krzemiński (red.), Interdyscyplinarny wymiar tożsamości konstytucyjnej, Księgarnia Akademicka 2022.
więcej oCelem projektu jest stworzenie grupy badawczej składającej się z naukowców z kilku krajów europejskich, którzy wspólnie będą pracować nad zagadnieniem różnorodności małżeństw i związków o charakterze małżeńskim z perspektywy praw człowieka i pluralizmu w Europie. Nacisk położony zostanie na powiązania pomiędzy prawem, społeczeństwem i kulturą.
Główne pytania badawcze stojące przed grupą to:
1) W jaki sposób pluralizm społeczny, religijny i kulturowy w Europie wpływa na małżeństwa i inne rodzaje związków?
2) Jakie są pozytywne oraz negatywne aspekty pluralizmu różnych rodzajów relacji w kontekście europejskiego systemu praw człowieka?
3) Jaka jest i powinna być prawna odpowiedź na pluralizm rodzajów relacji w Europie?
Problemy badane przez grupę dotyczą:
1. reakcji państw europejskich na pojawienie się zróżnicowanych wzorców relacji w coraz bardziej pluralistycznych społeczeństwach z perspektywy praw człowieka;
2. zmian w sferze prawnej dotyczącej rodzajów stosunków nieuznawanych przez władze państwowe;
3. sytuacji małżeńskiej imigrantów i uchodźców w krajach europejskich, takich jak Niemcy, Malta i Hiszpania;
4. muzułmańskich norm religijnych dotyczących małżeństw.
więcej o
Projekt miał charakter dydaktyczno-naukowy. W warstwie naukowej umożliwił wymianę doświadczeń i dyskusję z uznanymi autorytetami zajmującymi się problematyką państwa prawa z kilku krajów Europy na temat genezy samej idei państwa prawa, jej ewolucji, stanu jej realizacji w poszczególnych systemach prawnych, a także przewidywań i postulatów na przyszłość. W warstwie dydaktycznej pozwolił także na dyskusję licznemu gronu studentów i doktorantów - uczestnikom szkoły letniej. Wykładowcami i dyskutantami oraz moderatorami byli naukowcy polscy i zagraniczni zajmujący się prawem konstytucyjnym, prawem europejskim, teorią prawa i prawem karnym. Pozwoliło to na wielopłaszczyznowe omówienie problematyki z uwzględnieniem rezultatów badań w zakresie tych specjalności przez akademików, jak i doświadczeń praktyków. Szkoła letnia odbyła się w dniach 19-22 lipca 2022 r.
Nagrania spotkań na kanale YouTube.
Projekt został zrealizowany w ramach prac Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Konstytucyjnych i kierowany był przez dr Marcina Krzemińskiego.
więcej oProjekt edycyjny - pierwszy etap krytycznego opracowania polskich dzieł prawniczych doby nowożytnej (w ramach minigrantu wybrane dzieła Bartłomieja Groickiego, Grzegorza Czaradzkiego oraz Teodora Ostrowskiego). Wybrano pisma, które miały istotne znaczenie w praktyce prawnej (dzieło Ostrowskiego przełożone zostało także na niemiecki jako źródło wiedzy o prawie polskim w zaborze pruskim). Opracowane teksty opublikowane zostaną w bazie danych "IURA. Źródła prawa dawnego" (www.iura.uj.edu.pl), co pozwoli je powiązać systemem hiperłączy, tagów i zaawansowanych silników wyszukiwawczych z innymi obiektami bazy. W ten sposób użytkownicy z czasem będą dysponować edycją powiązanych treściowo teksów tworzących system prawa w przeszłości na ziemiach polskich. Zadania przewidziane w projekcie polegają na modernizacji pisowni zgodnie z przyjętymi zasadami, opracowaniu aparatu krytycznego, w przypadku "Procesu" Grzegorza Czaradzkiego także kolacjonowania dwóch różniących się między sobą wydań. W projekcie wzięli udział: Weronika Barabasz, Piotr Drążyk, Damian Klimczak, Anna Marcol, Maciej Mikuła (PI), Arkadiusz Piskorz, Izabela Wasik.
więcej o(1) THE “GROWTH” OF LEGAL MEANING THE PRAGMATIST PERSPECTIVE
(2) THE EVOLUTIONARY GROUNDS OF INSTITUTIONAL ACTION (or: Darwin’s and Darwinian Theories of Institutions)
W trakcie wyjazdów badawczych do Portugalii (Lizbona) i Włoch (Genua, Mediolan) A. Dyrda wygłosił także dwa referaty na międzynarodowej konferencji nt. Realizmu prawniczego w Tarello Institute (Genua) i seminarium teoretycznoprawnym Uniwersytetu Bocconi (Mediolan).
Poczynione w trakcie realizacji grantu „(Nie)utracone dziedzictwo…” działania, pozwoliły na ustalenie, że pozwoliły na ustalenie, że w Archiwum Narodowym w Krakowie, w zespole Sądu Okręgowego w Krakowie, oprócz akt spraw karnych, których dotyczył poprzedni projekt, znajdują także liczne akta spraw cywilnych, w których znajdują się nieznane dotychczas orzeczenia Sądu Najwyższego z okresu międzywojennego. Podobnie jak w przypadku projektu „(Nie)utracone dziedzictwo” założenie projektu opierało się na wykorzystaniu odpisów nieznanych orzeczeń (oryginały – podobnie jak dzisiaj – pozostawiano bowiem w Sądzie Najwyższym, a w związku tym te sprzed 1939 r. spłonęły w całości w 1944 r.), które dołączone były do akt głównych spraw sądowych i przesłane wraz z tymi aktami do sądów lokalnych, a później przekazane do archiwów państwowych. Orzeczenia te zostały odnalezione, opracowane i opublikowane w bazie „IURA. Źródła prawa dawnego”.
W projekcie wziął udział kierownik oraz czterech studentów. Łącznie udało się odnaleźć i opracować około 150 orzeczeń Sądu Najwyższego, dotyczących całego spektrum spraw cywilnych: prawa obligacyjnego, rzeczowego, spadkowego, rodzinnego i handlowego. Liczne są także orzeczenia, w których istota problemu związana jest z wykładnią przepisów prawa procesowego. Wśród tych orzeczeń znajdują się także takie wydawane w powiększonych składach: siedmiu sędziów albo całej izby. Opracowane orzeczenia dotyczą zagadnień, które – jak się wydaje – mają znaczenie wyłącznie historyczne (jak wpływ uprowadzenia kobiety na ważność zawartego następnie z nią małżeństwa; skuteczność nabycia majątku po złożeniu ślubów ubóstwa), jak i najzupełniej aktualne (tych jest zdecydowanie więcej; m.in. zagadnienia związane z zakresem ochrony pauliańskiej, przesłankami odwołania darowizny, wniesieniem aktu oskarżenia jako sposobem zniesławienia, dokonywaniem rozrachunków w sposób, który dzisiaj określa się jako „teoria dwóch kondykcji”). Wśród odnalezionych orzeczeń są także takie, które mogą mieć znaczenie biograficzne, bowiem dotyczą osób publicznych, m.in. literata Tadeusza Peipera czy Franciszka Pustułowskiego, znanego kolekcjonera sztuki i dyplomaty. Na marginesie prac odnaleziono także kilka orzeczeń pochodzących z pierwszych lat po II wojnie światowej, również niepublikowanych dotychczas.
Wszystkie orzeczenia zostały opracowane według jednolitego standardu oraz zaopatrzone w aparat krytyczny. Podobnie jak w przypadku projektu „(Nie)utracone dziedzictwo…” do zdecydowanej większości orzeczeń dołączono także tezy.
Dzięki projektowi udało się opracować i wdrożyć narzędzia podnoszące funkcjonalność bazy, zarówno z perspektywy użytkownika, jak i administratora:
1) narzędzie umożliwiające wyświetlanie obiektów zgromadzonych w bazie nie tylko w formacie .pdf, ale także .html;
2) narzędzie umożliwiające edycję obiektów zgromadzonych w bazie z poziomu panelu redaktora;
3) narzędzie integrujące zgromadzone w bazie metadane przestrzenne z Google Maps, Państwowym Rejestrem Nazw Geograficznych, Wikidata oraz Geonames,
4) narzędzie umożliwiające przejście do poszczególnych obiektów z poziomu strony głównej, bez konieczności poszukiwania ich w kolekcjach.
Oprócz tego projekt umożliwił sfinansowanie aktualizacji oprogramowania DiNGO, z którego korzysta baza do najnowszej wersji.
Jednym z najgorętszych współcześnie tematów związanych z wymiarem sprawiedliwości jest kwestia odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów. Temat ten nigdy nie był tak popularny jak dzisiaj, zwłaszcza, że do 2001 r. postępowania w tym przedmiocie były niejawne. Nie publikowano w związku z tym żadnego orzecznictwa sądów dyscyplinarnych, ani nie ukazywały się prawie żadne publikacje na ten temat. Nic dziwnego, że współcześnie musi istnieć w tym zakresie wielka luka badawcza. W swojej pracy nie zajmuję się kwestiami związanymi z organizacją czy funkcjonowaniem sądów dyscyplinarnych. Bardziej chodzi mi tu o kwestie związane z rozumieniem „nieskazitelności charakteru” oraz ustaleniem, czy współcześni sędziowie postępują bardziej lub mniej moralnie od swoich poprzedników – a być może nie ma żadnych różnic między postępowaniem sędziów dzisiaj i kilkadziesiąt lat temu.
Badania swoje podzieliłem na cztery etapy - historię odpowiedzialności dyscyplinarnej: (1) od ukształtowania się nowoczesnego sądownictwa w połowie XIX w. do 1918 r., (2) w okresie międzywojennym, (3) w Polsce Ludowej (1944-1990) oraz (4) w okresie przejściowym - od 1990 r. do 2001 r. Wyjazd badawczy na Uniwersytet Wiedeński poświęcony był pracom nad pierwszym z tych etapów. W Wiedniu odbyłem konsultacje z pracownikami tamtejszego Wydziału Prawa, przeprowadziłem kwerendy biblioteczne, ale za najważniejszy element i rezultat mojego pobytu uważam odnalezienie w Archiwum Państwowym w Wiedniu około 300 orzeczeń sądów dyscyplinarnych dla sędziów (głównie Najwyższego Sądu Dyscyplinarnego w Wiedniu, ale także sądów pierwszych instancji). Pochodzą one z okresu od lat 50. XIX w. do 1918 r. Spośród tych 300 orzeczeń, około 100 dotyczy sędziów sądów. Zdecydowana większość z nich jest oczywiście sporządzona w języku niemieckim, pewna jednak część orzeczeń sądów pierwszej instancji - w językach urzędowych obowiązujących na różnych terytoriach cesarstwa Austrii (po polsku, ale także po włosku, czesku czy serbskochorwacku).
Odnalezione akta są tym cenniejsze, że nie były do tej pory nigdy obiektem naukowego opracowania, ani też prawdopodobnie nawet jest prób. Pobyt w Wiedniu był zbyt krótki, aby dokonać wnikliwej analizy nawet "polskiej" części orzecznictwa Najwyższego Sądu Dyscyplinarnego w Wiedniu, ale pozwolił przynajmniej na ustalenie, co można tam znaleźć a w związku z tym jakie hipotezy badawcze można postawić.
W czerwcu 2022 r. odbyłem wizytę studyjną na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Friedricha Schillera w Jenie. Celem wyjazdu było przede wszystkim poznanie sposobów digitalizacji źródeł prawa ze szczególnym uwzględnieniem oral history dziejów wymiaru sprawiedliwości realizowanych w Forschungsstelle DDR-Recht (Pracownik Prawa Niemieckiej Republiki Demokratycznej).
Forschungsstelle DDR-Recht jest projektem, którego przedmiot jest zakreślony zdecydowanie węziej od realizowanego w Uniwersytecie Jagiellońskim projektu „IURA. Źródła prawa dawnego", niemniej jednak zmaga się z podobnymi problemami. Niektóre elementy realizowane w ramach Forschungsstelle DDR-Recht zostały zrealizowane w Uniwersytecie Jagiellońskim już jakiś czas temu – choćby digitalizacja wszystkich dysertacji doktorskich z okresu 1945-90. Odmienność metod działania Forschungsstelle... wynika głównie ze specyfiki niemieckiego szkolnictwa wyższego (decydowana część zadań jest realizowana przez inne podmioty uniwersyteckie (jak choć bibliotekę, która zajmuje się procedurą digitalizacji i obróbki OCR), ale także z tego powodu, iż – w przeciwieństwie do prawa PRL – prawo NRD po 1990 r. utraciło w zasadzie całkowicie swoją doniosłość.
Najciekawszym i najbardziej nowatorskim projektem realizowanym w Pracowni wydaje się jednak projekt legal oral history – nagrywania, zachowywania i interpretacji historycznych informacji, bazujących na osobistych przeżyciach i opiniach mówiącego, w tym wypadku osób związanych z systemem prawnym NRD: sędziów, prokuratorów, adwokatów, pracowników wyższych szczebli administracji rządowej i profesorów prawa. Jakkolwiek w Polsce oczywiście także rozwijają się projekty związane z oral history, żaden z nich nie jest jednak ukierunkowany prawniczo. Ten nurt występuje jednak w wielu innych krajach świata; bardzo popularny jest w USA. W Niemczech Pracownia Prawa NRD jest również jedną z pierwszych jednostek, która realizuje taką działalność.
Ważne miejsce na mapie polskiej kultury prawnej zajmuje staropolska ustawa o postępowaniu sądowym z 1523 r., tzw. formula processus. 500-lecie jej uchwalenia stanowi kanwę dla podjęcia badań nad historią procedury cywilnej na ziemiach polskich na przestrzeni pięciu wieków, jakie upłynęły od powstania jednej z pierwszych w Europie ustaw, która regulowała zasady postępowania sądowego. Podjęta inicjatywa badawcza ma na celu zaprezentowanie historycznego rozwoju europejskiej procedury cywilnej w powiązaniu z jej kształtem na ziemiach polskich w trzech oddzielnych okresach: wczesno-nowożytnego (XVI-XVIII w.), doby rozbiorowej (1795-1918) i czasów najnowszych i współczesnych. Wynikiem przeprowadzonych studiów będzie przedstawienie polskich doświadczeń z wprowadzeniem i stosowaniem procedury sądowej na tle europejskich osiągnięć w dziedzinie cywilnego prawa procesowego.
Opracowania tak zakreślonych badań podjął się zespół złożony z historyków prawa i prawników Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz badaczy z zagranicznych ośrodków naukowych, m.in. Niemiec, Francji, Austrii i USA. W polu zainteresowań utworzonej grupy badawczej znajdzie się kilka głównych zagadnieniach naukowych ujętych chronologicznie. Akcent w planie badawczym został położony na pokazaniu specyfiki polskiego postępowania sądowego w systemie dawnego prawa ziemskiego (prof. Izabela Lewandowska-Malec, dr Kacper Górski), miejskiego (prof. Maciej Mikuła) i wiejskiego (prof. Krzysztof Fokt) w kontekście rozwoju procesu rzymsko kanonicznego (ks. prof. Franciszek Longchamps de Berier) i niemieckiego powszechnego procesu cywilnego (prof. Martin Loehnig), a także procesu anglo-amerykańskiego (prof. Vincent R.Johnson, prof. J. Halberda).
Badania obejmować będą analizę obowiązywania obcych procedur cywilnych na ziemiach polskich w okresie rozbiorów w powiązaniu z ich historią w krajach pochodzenia (prof. Dorota Malec, prof. Grzegorz Smyk, prof. Kamila Staudigl-Ciechowicz, dr Abdoul Yatera). Cel zamierzonych studiów zakłada także przedstawienie rozwoju polskiej procedury cywilnej w XX wieku w aspekcie wpływów praw obcych na polski kodeks procedury cywilnej z 1930 r., (kodeks wszedł w życie w 1933 r. – w 2023 r. obchodzimy jego 90 rocznicę) oraz przemian polskiego prawa procesowego po II wojnie światowej (prof. Andrzej Dziadzio, prof. Radosław Flejszar, prof. Andrzej Olaś, dr Grzegorz Blicharz). Efektem końcowym badań będzie monografia opublikowana w języku angielskim.
Projekt szkoły letniej jest organizowany w ramach współpracy polsko-czeskiej pomiędzy Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Konstytucyjnych UJ a Katedrą Prawa Konstytucyjnego Wydziału Prawa Uniwersytetu Karola w Pradze.
Celem projektu w warstwie naukowej jest wymiana doświadczeń i dyskusja z uznanymi autorytetami na temat współczesnych wyzwań dla demokracji, z uwzględnieniem dziedzictwa i przemian ustrojowych w państwie konstytucyjnym. Uwzględniając historię i ewolucję rządów demokratycznych przedmiotem wspólnych działań będzie analiza aktualnych procesów i zjawisk mających wpływ na społeczeństwo demokratyczne i ustrój polityczny w państwach europejskich m.in. kryzys finansowy i niepokoje gospodarcze, problem migracji i kształtowania się wieloetnicznego społeczeństwa, ograniczenia związane z pandemią Covid-19, gwałtowny rozwój ruchów populistycznych i nacjonalistycznych, wzrost znaczenia suwerenności i autonomii państwa narodowego, odejście od zasad liberalnej demokracji i wartości państwa prawnego, nasilenie prześladowań wobec mniejszości, a także ograniczenia w zakresie praw i wolności człowieka i obywatela. W warstwie dydaktycznej celem projektu jest umożliwienie uczestnictwa w dyskusji studentom, doktorantom i młodym pracownikom nauki.
Wykładowcami i moderatorami będą naukowcy polscy i czescy zajmujący się prawem konstytucyjnym, prawem europejskim, socjologią, teorią i filozofią prawa. Będą to zarówno akademicy, jak i osoby posiadające doświadczenie w orzekaniu w najwyższych instancjach sądowych. Pozwoli to na wielopłaszczyznowe omówienie problematyki określonej tematem szkoły letniej z uwzględnieniem rezultatów badań w zakresie tych specjalności przez akademików, jak i doświadczeń praktyków. Zajęcia będą trwać 4 dni, w okresie 18-21 lipca 2023 r.
XVII Międzynarodowa Konferencja Naukowa z cyklu „Z dziejów prawa” pt. „Ewolucja prawa cywilnego na przestrzeni wieków - Volenti non fit iniuria”
Szanowni Państwo.
Serdecznie zapraszamy Państwa do udziału w XVII Międzynarodowej Konferencji Naukowej, która odbędzie się w formie hybrydowej w dniach 25 - 27 maja (czwartek - sobota). Uczestnictwo będzie możliwe zarówno w formie online poprzez aplikację MS Teams (czwartek i piątek, 25 i 26 maja) i stacjonarnej (sobota, 27 maja). Do formy online szczególnie zachęcamy tych z Państwa, którzy z różnych względów nie będą mogli osobiście wybrać się do Krakowa.
Konferencja jest organizowana przez Koło Naukowe Historii Państwa i Prawa TBSP UJ, Katedrę Powszechnej Historii Państwa i Prawa UJ, Zakład Historii Prawa Polskiego UJ oraz Koło Naukowe Postępowania Cywilnego TBSP UJ. Adresowana jest do wszystkich badaczy prawa i historii.
Trudno przecenić rolę prawa cywilnego i jego znaczenie dla narodów i poszczególnych jednostek. Wielość funkcji i zadań, ulegających przemianom na przestrzeni dziejów po dziś dzień stanowią przedmiot licznych badań naukowych. W roku 2023 obchodzimy rocznice uchwalenia kilku ważnych aktów prawnych zarówno dotyczących prawa cywilnego materialnego jak i procesowego. 90 lat temu wydany został Kodeks Zobowiązań (1933 r.), a także rozporządzenie Prezydenta RP z mocą ustawy o spółce z.o.o. (1933 r.), 125 lat temu wszedł w życie Japoński Kodeks Cywilny oraz francuska ustawa o odpowiedzialności pracodawcy za wypadki przy pracy (1898 r.). 240 lat temu powstał austriacki Ehepatent (1783 r.) znany także jako patent małżeński Józefa II, a 155 lat temu ustawa małżeńska Notzivilehe (1868 r.). W tym roku obchodzimy również 205. Rocznicę powstania Ustawy o przywilejach i hipotekach Królestwa Polskiego (1818 r.). Co więcej 340 lat temu wszedł w życie duński kodeks Chrystiana V (1683 r.)
Mamy nadzieję, że powyższe wydarzenia przyczynią się do podjęcia szeroko zakrojonej dyskusji na temat roli i znaczenia prawa cywilnego w przeszłości, teraźniejszości oraz przyszłości, a także prezentacji wyników prowadzonych przez Państwa badań naukowych.
Wśród proponowanych tematów prosimy o uwzględnienie następujących zagadnień:
1. funkcje i zadania prawa cywilnego
2. zasady procesu cywilnego
3. koncepcje umowy
4. historia instytucji prawa rzeczowego
5. historia instytucji prawa spadkowego
6. historia instytucji prawa zobowiązań
7. historia instytucji prawa rodzinnego
8. ewolucja procesu cywilnego
9. historia prawa spółek
10. historia ochrony podmiotów prawa pracy
Oczywiście inne tematy badawcze wpisujące się w tematykę konferencji także będą mile widziane.
Osoby zainteresowanie udziałem w konferencji proszone są o nadsyłanie tematu referatu oraz dnia i formy wystąpienia do dnia 4 maja bieżącego roku na przeznaczonym do tego formularzu. Długość referatu nie powinna przekraczać 30 minut. Referat można wygłosić w językach polskim, angielskim lub niemieckim*
Zastrzegamy sobie prawo do selekcji abstraktów.
*panel w języku niemieckim odbędzie się w przypadku 3 lub więcej zgłoszeń wystąpień w tym języku.
Poniżej znajduje się link do formularza rejestracyjnego :
https://forms.gle/yHoAf8YSChTyLKD96
W celu uzyskania szczegółowych informacji prosimy o kontakt drogą elektroniczną: hpip.tbsp@uj.edu.pl lub poprzez stronę KN HPiP TBSP UJ na Facebooku
Projekt dofinansowania wyjazdów z Funduszu Wyjazdowego (POB Heritage – dziedzictwo kulturowe, w tym prawne).
Podczas konferencji międzynarodowej SIHDA – Société Internationale Fernand de Visscher pour Histoire des Droits de l’Antiquité (Bruksela 13-17.09.2022) - corocznego spotkania konferencyjnego SIHDA (jednej z najważniejszych konferencji światowych przedstawicieli nauk romanistycznych i historycznoprawnych) - wygłosiłam referat w j. angielskim pt. The Roman jurist and the sphere of sacrum. Moments of irrationality in rational dogmatic argumentation of Roman jurists. Po referacie miała miejsce dyskusja.
Przedmiotem mojego wystąpienia, pt. „Rzymski prawnik i sfera sacrum. Momenty nieracjonalności w racjonalnej argumentacji dogmatycznej rzymskich jurystów”, były zagadnienia związane z momentem argumentacyjnym w jurysprudencyjnym dyskursie dogmatycznym, gdy rzymscy prawnicy – odchodząc od wrodzonej im racjonalności, pozwalali sobie na nieracjonalną, nieco szaloną, racjonalizację decyzji interpretacyjnych. Wychodząc od faktu, że prawo archaiczne starożytnego Rzymu było powiązane z religią, a więc było swoistym medium między światem sacrum i językiem znaków, uroczystych formuł słownych, gestów, trzeba stwierdzić, że powstały wówczas takie, nie do końca racjonalnie uzasadnialne instytucje prawa prywatnego, jak sacramentum w najstarszym procesie windykacyjnym, przeszukanie lance et licio w przypadku kradzieży, rodząca określone konwencje prawne obawa w przypadku narodzin monstrum vel prodigium etc. Widziano tu obecność i działanie bogów. Z czasem, już w okresie republikańskim prawo odseparowało się od religii, a „świeccy” juryści rozpoczęli dyskusję nad racjonalnym tworzeniem prawa w drodze interpretacji. Niemniej, nie mając zupełnej swobody w swej działalności respondencyjnej, z jakichś powodów (tradycja, religia i zwyczaje przodków, znaczenie fides, ochrona jakiegoś szczególnego dobra etc.) decydowali się na utrzymywanie określonych instytucji naznaczonych właśnie elementami właściwymi sacrum (np. iusiurandum), co rodziło określone skutki prawne (np. fikcje, domniemania). W ten sposób w jurysprudencyjnym dyskursie dogmatycznym obecne były ślady dawnych i aktualnych wierzeń, przekonań, zabobonów (co można uznać nawet za określoną „prawniczą ideologię”). Celem wystąpienia było pokazanie tych momentów, jak i określenie – możliwych – przyczyn ich obecności w rzeczywistości tworzonej przez rzymskich prawników dla rzymskiej społeczności.
Referat został wygłoszony. Nie będzie przedmiotem osobnej publikacji, bowiem stanowi część innej – większej, będącej na etapie przygotowywania.
Katedra Prawa Rzymskiego UJ wspólnie z Religious Freedom Clinic z Harvard Law School współtworzą grupę badawczą, której celem jest prowadzenie oraz integrowanie porównawczych badań w zakresie prawa i religii, ze szczególnym uwzględnieniem prawnych aspektów wolności religijnej. Prowadzone działania obejmują zarówno badania historycznoprawne, jak i prawnoporównawcze w dziedzinach: prawo rzymskie i europejska tradycja prawna, metodologia common law, prawo amerykańskie, prawo międzynarodowe publiczne, porównawcze prawo konstytucyjne, prawo wolności religii. Badania będą poszerzone o działalność prawotwórczą organizacji międzynarodowych oraz procesowych aspektów ochrony praw, w tym przed trybunałami międzynarodowymi.
W skład grupy badawczej wchodzą:
– ze strony europejskiej: ks. prof. Franciszek Longchamps de Bérier (UJ), prof. Michał Kowalski (UJ), prof. Andrzej Bryk (UJ) dr hab. Maciej Mikuła, prof. UJ, dr hab. Paweł Cichoń (UJ), prof. Andrea Simoncini (Uniwersytet we Florencji), prof. David Magalhães (Uniwersytet w Coimbrze) oraz dr Grzegorz Blicharz (UJ)
– ze strony amerykańskiej: prof. Ruth L. Okediji (Harvard Law School) prof. Josh C. McDaniel (Harvard Law School), prof. Eric C. Rassbach (Becket Fund/Pepperdine University School of Law) oraz prof. Michael A. Helfand (Yale Law School/Pepperdine University School of Law).
W listopadzie 2022 roku obyła się wspólna dwudniowa konferencja on-line, poruszająca zagadnienie Religious Freedom and Legal Education w dwóch odsłonach: Day 1 Religious Freedom in Practice: Comparing Transatlantic Approaches oraz Day 2 Religious Freedom in Education: A Growing Field – https://www.law.uj.edu.pl/kprz/transatlantic/ W maju 2023 planowana jest kolejna wspólna konferencja grupy badawczej. Efektem współpracy będą także wspólne publikacje naukowe.
17 grudnia 1523 roku zakończył obrady sejm piotrkowski, podczas obrad którego uchwalono ustawę reformującą postępowanie sądowe przed sądami prawa ziemskiego – tak zwaną Formula processus. Jednym z jej ważniejszych postanowień było wprowadzenie do polskiej procedury sądowej (procesu ziemskiego) apelacji. Rok 2023 przyniósł okrągłą, pięćsetną rocznicę obecności w polskim porządku prawnym tej instytucji jako podstawowego środka odwoławczego od wyroku sądowego. Okazja ta dała asumpt do zorganizowania na Uniwersytecie Jagiellońskim konferencji poświęconej apelacji, innym środkom i postępowaniu odwoławczemu w ujęciu historycznym i współczesnym. Wydarzenie było wspólną inicjatywą Rafała Dzyra, Prezesa Sądu Apelacyjnego w Krakowie oraz prof. dr. hab. Jerzego Pisulińskiego, dziekana Wydziału Prawa i Administracji UJ. Ze strony Wydziału za organizację odpowiadali pracownicy Zakładu Historii Prawa Polskiego oraz Katedry Powszechnej Historii Państwa i Prawa.
Konferencja odbyła się 6–7 czerwca 2023 r. w Auli Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wygłoszono łącznie dwanaście referatów. Pierwszy dzień poświęcony był historii apelacji, środków i postępowania odwoławczego w Polsce przedrozbiorowej, na ziemiach polskich pod zaborami oraz w okresie międzywojennym. Obrady otworzył prof. dr hab. J. Pisuliński, dziekan WPiA UJ. Referaty historycznoprawne wygłosili kolejno: prof. dr hab. Wacław Uruszczak, dr hab. Adam Moniuszko, dr Kacper Górski, prof. dr hab. Marian Mikołajczyk, prof. dr hab. Andrzej Dziadzio, dr Jakob Maziarz.
Drugi dzień konferencji poświęcony był współczesnym problemom postępowania odwoławczego. Historycy prawa ustąpili pola dogmatykom – naukowcom i praktykom prawa. Obrady otworzył Rafał Dzyr, Prezes SA w Krakowie, a po nim wystąpili: dr hab. Radosław Flejszar, dr Mariusz Sorysz, dr Józef Forystek, dr hab. prof. UEK Barbara Nita-Światłowska, dr Małgorzata Malczyk i dr Tomasz Kozioł, Prezes SO w Tarnowie.
W obradach uczestniczyło liczne grono słuchaczy. Dużą część stanowili zaproszeni sędziowie okręgu apelacji krakowskiej, a także sędziowie w stanie spoczynku. Wydarzenie stanowiło świetną okazję do spotkania i dyskusji przedstawicieli środowiska naukowego (dogmatyków i historyków prawa) i sędziowskiego. Nagrania wygłoszonych referatów zostaną opublikowane. W zeszycie 17/1 (2024) Krakowskich Studiów z Historii Państwa i Prawa ukaże się również sprawozdanie z wydarzenia. Konferencja została sfinansowana ze środków Wydziału Prawa i Administracji w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim.
Celem projektu było przedstawienie przez studentów wyników własnych prac badawczych nad poszczególnymi zagadnieniami związanymi z historią prawną Europy w formie konferencyjnej oraz szansa uzyskania przez nich opinii i porad od doświadczonych naukowców w celu dalszego rozwoju naukowego.
W trakcie seminarium każdy z uczestników zaprezentował opracowane przez siebie zagadnienie, a następnie, podczas dyskusji, słuchacze wypowiadali się na tematy poruszane w wystąpieniach. Wypowiedzi uczestników dotyczyły różnorodnej tematyki; od prawa starożytnego do regulacji XIX-wiecznych.
Dzięki możliwości udziału w seminarium, uczestnicy poszerzyli swoje doświadczenie w prowadzeniu badań oraz formułowania ich rezultatów. Udoskonalili również umiejętności wypowiadania się podczas wystąpień konferencyjnych oraz poszerzyli wiedzę dzięki zapoznaniu się z pracami innych prelegentów.